Dầu mỏ, hay còn được mệnh danh là "vàng đen", từ lâu đã trở thành huyết mạch của nền kinh tế toàn cầu. Từ chiếc xe bạn lái mỗi ngày, những chuyến bay xuyên lục địa, cho đến việc sản xuất gần như mọi vật dụng xung quanh chúng ta, tất cả đều có dấu ấn của dầu mỏ. Mức tiêu thụ dầu của một quốc gia không chỉ là một con số khô khan, mà nó còn là tấm gương phản chiếu sức mạnh kinh tế, quy mô công nghiệp và lối sống của người dân nơi đó.
Bạn đã bao giờ tự hỏi quốc gia nào đang "khát" dầu nhất hành tinh chưa? Bảng xếp hạng này sẽ đưa chúng ta vào một hành trình khám phá những gã khổng lồ về tiêu thụ năng lượng, từ những cường quốc kinh tế lâu đời đến những con rồng mới nổi của châu Á. Những con số biết nói này sẽ tiết lộ ai đang dẫn dắt guồng quay của thế giới hiện đại và những thách thức năng lượng mà họ phải đối mặt.
Hãy cùng nhau đi sâu vào phân tích top 10 quốc gia tiêu thụ dầu mỏ nhiều nhất, và xem thử Việt Nam đang đứng ở vị trí nào trên bản đồ năng lượng toàn cầu. Kết quả có thể sẽ khiến bạn phải ngạc nhiên đấy!
Việt Nam, với vị trí thứ 31, cho thấy một bức tranh sống động về một nền kinh tế đang trên đà phát triển thần tốc. Mức tiêu thụ 700 nghìn thùng mỗi ngày phản ánh quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đang diễn ra mạnh mẽ trên khắp cả nước. Nhu cầu năng lượng tăng vọt đến từ các khu công nghiệp mới, sự bùng nổ của ngành xây dựng và đặc biệt là sự gia tăng nhanh chóng của phương tiện giao thông cá nhân, từ xe máy đến ô tô.
Tuy nhiên, Việt Nam cũng đối mặt với thách thức về an ninh năng lượng khi phải nhập khẩu một lượng lớn xăng dầu thành phẩm do năng lực lọc dầu trong nước chưa đáp ứng đủ nhu cầu. Điều này đặt ra bài toán cho chính phủ trong việc cân bằng giữa phát triển kinh tế và đảm bảo nguồn cung năng lượng ổn định, đồng thời thúc đẩy phát triển các nguồn năng lượng tái tạo như điện gió và mặt trời để giảm sự phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.
Đức, đầu tàu kinh tế của châu Âu, khép lại top 10 với mức tiêu thụ đáng kể. Sức mạnh của nền kinh tế Đức nằm ở ngành công nghiệp sản xuất, đặc biệt là ngành công nghiệp ô tô với các thương hiệu lừng danh toàn cầu. Việc vận hành các nhà máy sản xuất khổng lồ này đòi hỏi một nguồn năng lượng ổn định và dồi dào, trong đó dầu mỏ vẫn chiếm một phần quan trọng.
Mặc dù Đức đang thực hiện chính sách "Energiewende" (Chuyển đổi năng lượng) đầy tham vọng nhằm chuyển sang năng lượng tái tạo và từ bỏ năng lượng hạt nhân, quá trình này không hề dễ dàng. Trong giai đoạn chuyển tiếp, dầu mỏ và khí đốt vẫn là những nguồn năng lượng cần thiết để đảm bảo sự ổn định cho lưới điện và cung cấp năng lượng cho ngành giao thông. Điều này cho thấy ngay cả những quốc gia đi đầu về năng lượng xanh cũng chưa thể hoàn toàn thoát khỏi sự phụ thuộc vào dầu mỏ.
Là nền kinh tế lớn nhất khu vực Nam Mỹ, Brasil có nhu cầu năng lượng ngày càng tăng để phục vụ cho sự phát triển công nghiệp và cải thiện đời sống người dân. Nhu cầu vận tải hàng hóa và hành khách trong một quốc gia rộng lớn đã thúc đẩy tiêu thụ các sản phẩm từ dầu mỏ. Ngành công nghiệp sản xuất, nông nghiệp và khai khoáng cũng là những lĩnh vực tiêu thụ năng lượng quan trọng.
Điểm đặc biệt của Brasil là có một cơ cấu năng lượng khá đa dạng và độc đáo. Quốc gia này là một trong những nước tiên phong trên thế giới về sử dụng nhiên liệu sinh học (ethanol từ mía đường) cho xe ô tô, giúp giảm bớt sự phụ thuộc vào xăng. Ngoài ra, thủy điện cũng chiếm một tỷ trọng rất lớn trong sản xuất điện, tuy nhiên, dầu mỏ vẫn đóng vai trò không thể thiếu trong bức tranh năng lượng tổng thể của Brasil.
Giống như Nhật Bản, Hàn Quốc là một cường quốc kinh tế với nền công nghiệp sản xuất và xuất khẩu hàng đầu thế giới nhưng lại rất nghèo nàn về tài nguyên. Nền kinh tế Hàn Quốc phụ thuộc gần như hoàn toàn vào việc nhập khẩu dầu mỏ để cung cấp năng lượng cho các ngành công nghiệp chủ lực. Đặc biệt, ngành công nghiệp hóa dầu của Hàn Quốc có quy mô rất lớn, sử dụng dầu mỏ làm nguyên liệu đầu vào để sản xuất nhựa và các hóa chất khác.
Ngành công nghiệp đóng tàu và sản xuất ô tô, vốn là niềm tự hào của Hàn Quốc, cũng là những lĩnh vực tiêu thụ nhiều năng lượng. Để giảm thiểu rủi ro từ sự biến động của giá dầu thế giới, Hàn Quốc rất chú trọng đến việc xây dựng các kho dự trữ dầu chiến lược. Bên cạnh đó, việc phát triển năng lượng hạt nhân và năng lượng tái tạo cũng được xem là giải pháp chiến lược để đảm bảo an ninh năng lượng cho quốc gia.
Tương tự như Nga, Canada là một quốc gia có diện tích rộng lớn và khí hậu lạnh giá, dẫn đến nhu cầu cao về năng lượng cho giao thông và sưởi ấm. Một yếu tố đặc biệt góp phần vào mức tiêu thụ dầu cao của Canada là ngành công nghiệp khai thác cát dầu. Quá trình khai thác và chế biến cát dầu để tạo ra dầu thô là một quy trình cực kỳ tốn năng lượng, sử dụng chính các sản phẩm từ dầu mỏ và khí đốt tự nhiên.
Canada vừa là một nhà sản xuất và xuất khẩu dầu mỏ lớn, chủ yếu sang thị trường Mỹ, vừa là một quốc gia tiêu thụ đáng kể. Sự phát triển của ngành công nghiệp cát dầu luôn là chủ đề gây tranh cãi về tác động môi trường. Chính vì vậy, chính phủ Canada cũng đang thúc đẩy các chính sách phát triển năng lượng sạch và giảm phát thải carbon để cân bằng giữa lợi ích kinh tế và bảo vệ môi trường.
Với lãnh thổ rộng lớn nhất thế giới và khí hậu mùa đông vô cùng khắc nghiệt, không có gì lạ khi Nga tiêu thụ một lượng lớn dầu mỏ. Nhu cầu năng lượng chủ yếu đến từ hệ thống sưởi ấm cho các tòa nhà và khu dân cư trong suốt mùa đông dài lạnh giá. Ngành giao thông vận tải, bao gồm đường sắt, đường bộ và hàng không, cũng đóng góp một phần không nhỏ vào tổng mức tiêu thụ.
Là một trong những nhà sản xuất dầu khí hàng đầu, năng lượng đóng vai trò trung tâm trong nền kinh tế và chính sách đối ngoại của Nga. Tuy nhiên, cơ sở hạ tầng và công nghệ sử dụng năng lượng của Nga được cho là chưa thực sự hiệu quả so với các nước phát triển khác. Việc nâng cao hiệu quả sử dụng năng lượng trong nước sẽ là một thách thức lớn nhưng cũng là cơ hội để Nga tối ưu hóa nguồn tài nguyên quý giá của mình.
Thật thú vị khi nhà xuất khẩu dầu mỏ lớn nhất thế giới lại nằm trong top 5 về tiêu thụ. Nguyên nhân chính là do giá xăng dầu trong nước được chính phủ trợ cấp rất nhiều, khiến người dân và doanh nghiệp sử dụng năng lượng một cách khá thoải mái. Khí hậu sa mạc khắc nghiệt đòi hỏi một lượng điện năng khổng lồ cho việc làm mát, và phần lớn lượng điện này được sản xuất từ các nhà máy điện chạy bằng dầu.
Bên cạnh đó, các nhà máy lọc nước biển, một ngành công nghiệp thiết yếu để cung cấp nước ngọt, cũng tiêu tốn một lượng dầu mỏ đáng kể. Tuy nhiên, Ả Rập Xê Út đang nhận thức được sự phụ thuộc quá lớn vào "vàng đen" và đã khởi động kế hoạch "Tầm nhìn 2030" đầy tham vọng. Mục tiêu của kế hoạch này là đa dạng hóa nền kinh tế và đầu tư mạnh mẽ vào năng lượng mặt trời để giảm tiêu thụ dầu trong nước.
Ấn Độ, quốc gia đông dân nhất thế giới, đang trải qua một giai đoạn tăng trưởng kinh tế bùng nổ, kéo theo nhu cầu năng lượng tăng vọt. Mức tiêu thụ dầu mỏ của Ấn Độ phản ánh sự phát triển của tầng lớp trung lưu, sự mở rộng của các thành phố và quá trình hiện đại hóa cơ sở hạ tầng. Ngành giao thông vận tải, với hàng triệu phương tiện mới được đăng ký mỗi năm, là một trong những lĩnh vực tiêu thụ dầu mỏ lớn nhất.
Tương tự Trung Quốc, chính phủ Ấn Độ đang phải đối mặt với bài toán kép: làm thế nào để đảm bảo đủ năng lượng cho sự phát triển kinh tế trong khi vẫn phải kiểm soát ô nhiễm và thực hiện các cam kết về biến đổi khí hậu. Việc đầu tư vào các nhà máy lọc dầu quy mô lớn để đáp ứng nhu cầu trong nước và xuất khẩu là một phần trong chiến lược năng lượng của quốc gia Nam Á này. Ấn Độ được dự báo sẽ trở thành một trong những động lực tăng trưởng nhu cầu dầu mỏ chính của thế giới trong những năm tới.
Nhật Bản là một ví dụ điển hình cho một cường quốc công nghiệp nhưng lại cực kỳ nghèo nàn về tài nguyên thiên nhiên. Gần như toàn bộ lượng dầu mỏ tiêu thụ đều phải nhập khẩu, khiến an ninh năng lượng trở thành vấn đề sống còn của quốc gia này. Nền kinh tế Nhật Bản, với các ngành công nghiệp mũi nhọn như sản xuất ô tô, điện tử và máy móc chính xác, phụ thuộc rất lớn vào nguồn năng lượng ổn định từ dầu mỏ.
Sau thảm họa hạt nhân Fukushima, sự phụ thuộc vào dầu mỏ để sản xuất điện càng trở nên rõ rệt hơn. Để đối phó với tình hình này, Nhật Bản luôn đi đầu trong việc nghiên cứu và áp dụng các công nghệ tiết kiệm năng lượng hiệu quả nhất thế giới. Đồng thời, họ cũng đang đẩy mạnh đầu tư vào các nguồn năng lượng thay thế như hydro và năng lượng tái tạo để đa dạng hóa nguồn cung và bảo vệ nền kinh tế khỏi các cú sốc giá dầu.
Trung Quốc chiếm vị trí thứ hai, một minh chứng rõ ràng cho sự trỗi dậy mạnh mẽ của quốc gia này với vai trò là "công xưởng của thế giới". Quá trình đô thị hóa và công nghiệp hóa với tốc độ chóng mặt trong vài thập kỷ qua đã biến Trung Quốc thành một cỗ máy tiêu thụ năng lượng khổng lồ. Nhu cầu dầu mỏ được thúc đẩy bởi các ngành sản xuất, xây dựng và một tầng lớp trung lưu ngày càng lớn mạnh với nhu cầu sở hữu ô tô tăng cao.
Để đáp ứng nhu cầu năng lượng khổng lồ này, Trung Quốc không chỉ tăng cường khai thác trong nước mà còn tích cực tìm kiếm các nguồn cung cấp dầu mỏ trên khắp thế giới. Song song đó, chính phủ Trung Quốc cũng đang đầu tư mạnh mẽ vào xe điện và năng lượng sạch nhằm giảm bớt sự phụ thuộc vào dầu mỏ và giải quyết các vấn đề ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Cuộc đua giữa tăng trưởng kinh tế và an ninh năng lượng tại Trung Quốc vẫn là một câu chuyện đầy hấp dẫn.
Không có gì ngạc nhiên khi Hoa Kỳ đứng đầu danh sách với con số tiêu thụ khổng lồ, lên tới 21 triệu thùng mỗi ngày. Nền kinh tế lớn nhất thế giới này vận hành dựa trên một mạng lưới giao thông vận tải cực kỳ phát triển, nơi văn hóa sử dụng ô tô cá nhân đã ăn sâu vào tiềm thức. Hàng triệu chiếc xe hơi, xe tải và máy bay hoạt động không ngừng nghỉ mỗi ngày chính là nguyên nhân chính cho nhu cầu dầu mỏ cao ngất ngưởng này.
Bên cạnh đó, ngành công nghiệp sản xuất và nông nghiệp quy mô lớn của Mỹ cũng đòi hỏi một lượng năng lượng khổng lồ để duy trì hoạt động. Mặc dù đang có những bước tiến mạnh mẽ trong việc chuyển đổi sang năng lượng tái tạo, sự phụ thuộc vào dầu mỏ của Hoa Kỳ vẫn là một thực tế khó có thể thay đổi trong tương lai gần. Điều này cho thấy tầm quan trọng của dầu mỏ trong việc duy trì vị thế và lối sống của cường quốc số một thế giới.