Hôn nhân 'trăm năm hạnh phúc' là ước mơ của nhiều người, nhưng thực tế không phải lúc nào cũng màu hồng. Tỷ lệ ly hôn, một chỉ số xã hội quan trọng, lại cho thấy sự khác biệt đáng kinh ngạc giữa các quốc gia và nền văn hóa trên khắp thế giới. Bạn có bao giờ tự hỏi, đất nước nào có tỷ lệ các cặp đôi 'đường ai nấy đi' cao nhất không?
Kết quả có thể khiến bạn bất ngờ đấy! Nơi được mệnh danh là thiên đường nghỉ dưỡng cho các cặp đôi, Maldives, lại chễm chệ ở ngôi đầu bảng. Bài viết này sẽ cùng bạn đi sâu vào danh sách các quốc gia có tỷ lệ ly hôn cao nhất thế giới, tìm hiểu những yếu tố văn hóa, xã hội, và pháp lý đằng sau những con số đáng suy ngẫm này. Và tất nhiên, chúng ta cũng sẽ xem xét vị trí của Việt Nam đang ở đâu trên bản đồ hôn nhân toàn cầu.
So với các quốc gia trong danh sách, Việt Nam có tỷ lệ ly hôn cực kỳ thấp, đứng ở vị trí 105 trên thế giới. Điều này phần lớn là do ảnh hưởng sâu sắc của các giá trị văn hóa truyền thống, đặc biệt là tư tưởng Nho giáo, vốn đề cao sự hòa thuận và bền vững của gia đình. Trong xã hội Việt Nam, ly hôn thường bị coi là một sự thất bại không chỉ của hai cá nhân mà còn của cả dòng họ, và vẫn còn mang theo những định kiến xã hội nhất định.
Tuy nhiên, cần nhìn nhận rằng con số này đang có xu hướng tăng lên, đặc biệt là ở các thành phố lớn, khi xã hội ngày càng hiện đại hóa và phụ nữ ngày càng độc lập hơn. Mặc dù vậy, sự gắn kết gia đình, trách nhiệm với con cái và áp lực từ cộng đồng vẫn là những yếu tố mạnh mẽ giữ cho các cặp vợ chồng ở lại với nhau. Tỷ lệ thấp này cho thấy giá trị gia đình vẫn là một nền tảng cốt lõi trong xã hội Việt Nam.
Giống như Latvia, Litva cũng trải qua một quá trình chuyển đổi đầy biến động sau khi Liên Xô tan rã. Những khó khăn kinh tế đã thúc đẩy một làn sóng di cư lớn đến các nước Tây Âu, gây ra sự chia cắt trong nhiều gia đình và làm căng thẳng các mối quan hệ vợ chồng. Sự xa cách về mặt địa lý thường dẫn đến sự xa cách về tình cảm.
Mặc dù là một quốc gia có truyền thống Công giáo mạnh mẽ, ảnh hưởng của tôn giáo đối với hôn nhân đã giảm dần trong các thế hệ trẻ. Các giá trị thế tục và chủ nghĩa cá nhân ngày càng trở nên phổ biến, khiến cho hôn nhân được nhìn nhận một cách thực tế hơn và ít thiêng liêng hơn. Những yếu tố này, cùng với di sản từ thời Xô Viết, góp phần vào tỷ lệ ly hôn của Litva.
Tỷ lệ ly hôn ở Mỹ tương đối cao so với nhiều nước phát triển khác, phản ánh một nền văn hóa coi trọng chủ nghĩa cá nhân và 'mưu cầu hạnh phúc'. Kể từ khi luật 'ly hôn không cần lỗi' được áp dụng rộng rãi từ những năm 1970, việc chấm dứt hôn nhân đã trở nên dễ dàng hơn về mặt pháp lý. Điều này phản ánh sự thay đổi trong quan niệm xã hội, xem ly hôn là một giải pháp có thể chấp nhận được cho một cuộc hôn nhân không thể cứu vãn.
Bên cạnh đó, áp lực kinh tế và tài chính là một trong những nguyên nhân gây căng thẳng hàng đầu trong các gia đình Mỹ. Sự đa dạng về văn hóa, tôn giáo và sắc tộc trên khắp đất nước cũng tạo ra những quan điểm khác nhau về hôn nhân và ly hôn. Sự kết hợp giữa văn hóa đề cao tự do cá nhân và những căng thẳng của cuộc sống hiện đại giữ cho tỷ lệ ly hôn ở Mỹ luôn ở mức đáng kể.
Đan Mạch là một ví dụ điển hình của mô hình Bắc Âu, nơi có tỷ lệ ly hôn cao nhưng không nhất thiết mang ý nghĩa tiêu cực. Hệ thống phúc lợi xã hội cực kỳ vững mạnh đảm bảo rằng không ai, đặc biệt là phụ nữ và trẻ em, phải rơi vào cảnh túng quẫn sau khi ly hôn. Điều này mang lại sự tự do và độc lập, cho phép mọi người rời khỏi một cuộc hôn nhân không hạnh phúc mà không sợ hãi về tài chính.
Văn hóa Đan Mạch cũng đề cao hạnh phúc và sự thỏa mãn cá nhân. Hơn nữa, các thủ tục hành chính được đơn giản hóa tối đa; việc ly hôn thậm chí có thể được bắt đầu trực tuyến chỉ bằng vài cú nhấp chuột. Sự kết hợp giữa an sinh xã hội, giá trị cá nhân và thủ tục đơn giản khiến ly hôn trở thành một lựa chọn khả thi và được xã hội chấp nhận.
Latvia, một quốc gia vùng Baltic, chia sẻ nhiều đặc điểm với các nước láng giềng thuộc Liên Xô cũ. Quá trình chuyển đổi kinh tế xã hội đã tạo ra những biến động lớn, ảnh hưởng đến cấu trúc gia đình. Tỷ lệ di cư cao, đặc biệt là trong giới trẻ, không chỉ gây ra suy giảm dân số mà còn làm tan vỡ các mối quan hệ khi một trong hai người rời đi tìm kiếm cơ hội tốt hơn.
Ngoài ra, quan niệm về hôn nhân cũng đã thay đổi. Ngày càng có nhiều cặp đôi chọn sống chung không kết hôn, và những người kết hôn có thể không còn xem đó là một cam kết trọn đời. Sự thay đổi trong nhận thức xã hội, kết hợp với những khó khăn kinh tế, đã góp phần duy trì tỷ lệ ly hôn ở mức tương đối cao.
Cần lưu ý rằng dữ liệu này được thu thập trước khi cuộc xung đột toàn diện nổ ra, nhưng nó đã phản ánh những thách thức mà xã hội Ukraine phải đối mặt. Tương tự như các nước láng giềng hậu Xô Viết, Ukraine vật lộn với tình trạng bất ổn kinh tế và sự thay đổi các giá trị xã hội. Di cư lao động cũng là một vấn đề lớn, với nhiều người phải ra nước ngoài làm việc, gây ra sự xa cách trong gia đình.
Những áp lực này, kết hợp với các vấn đề xã hội như lạm dụng rượu và bạo lực gia đình, đã góp phần vào tỷ lệ ly hôn cao. Mặc dù có những giá trị gia đình truyền thống mạnh mẽ, sự căng thẳng của cuộc sống hàng ngày và cảm giác tương lai bấp bênh đã làm xói mòn sự bền vững của nhiều cuộc hôn nhân ngay cả trước khi chiến tranh xảy ra.
Cuba có một trong những bộ luật ly hôn tiến bộ và dễ dàng nhất trên thế giới, được ban hành từ sau cuộc cách mạng năm 1959 như một phần của chính sách thúc đẩy bình đẳng giới. Về mặt lý thuyết, điều này cho phép cả nam và nữ dễ dàng thoát khỏi các mối quan hệ không hạnh phúc. Thủ tục đơn giản và chi phí thấp khiến ly hôn không phải là một rào cản pháp lý lớn.
Tuy nhiên, đằng sau đó là một thực tế kinh tế vô cùng khắc nghiệt. Tình trạng thiếu thốn kinh niên và đặc biệt là khủng hoảng nhà ở nghiêm trọng buộc nhiều thế hệ phải sống chen chúc trong một không gian chật hẹp. Sự thiếu riêng tư và những va chạm hàng ngày do điều kiện sống khó khăn gây ra là nguyên nhân chính dẫn đến sự tan vỡ của nhiều cặp vợ chồng ở Cuba.
Sự phát triển kinh tế thần kỳ của Trung Quốc trong vài thập kỷ qua đã kéo theo những thay đổi xã hội chóng mặt, và tỷ lệ ly hôn tăng cao là một trong những hệ quả. Phụ nữ Trung Quốc ngày càng có học thức cao hơn và độc lập về tài chính, khiến họ không còn chấp nhận những cuộc hôn nhân bất bình đẳng hoặc không hạnh phúc. Áp lực từ công việc, cuộc sống đô thị và chi phí sinh hoạt đắt đỏ cũng tạo ra vô số căng thẳng cho các cặp đôi.
Luật pháp về ly hôn ở Trung Quốc cũng đã trở nên thông thoáng hơn theo thời gian, dù gần đây chính phủ đã áp dụng quy định 'giai đoạn hòa giải 30 ngày' nhằm kiềm chế các vụ ly hôn bốc đồng. Sự xung đột giữa giá trị gia đình truyền thống và khát vọng tự do cá nhân của thế hệ trẻ đã tạo ra một bối cảnh xã hội phức tạp, nơi tỷ lệ ly hôn ngày càng gia tăng và trở thành một vấn đề được quan tâm.
Một trong những nguyên nhân chính và bi kịch nhất đằng sau tỷ lệ ly hôn cao của Moldova là tình trạng di cư lao động. Là một trong những quốc gia nghèo nhất châu Âu, một bộ phận lớn dân số trong độ tuổi lao động phải rời quê hương để tìm việc ở nước ngoài, chủ yếu là Nga và các nước EU. Sự xa cách kéo dài này đặt một gánh nặng khổng lồ lên các cuộc hôn nhân.
Các cặp vợ chồng sống xa nhau hàng tháng, thậm chí hàng năm, dẫn đến sự phai nhạt tình cảm, ngoại tình và cuối cùng là đổ vỡ. Người ở lại, thường là phụ nữ, phải một mình gánh vác việc gia đình và nuôi dạy con cái trong cô đơn. Bi kịch của sự chia ly vì kinh tế này là nguyên nhân trực tiếp khiến nhiều gia đình ở Moldova tan vỡ.
Đồng hạng với Bỉ nhưng với những lý do hoàn toàn khác, Belarus mang trong mình những đặc điểm của một quốc gia hậu Xô Viết. Tỷ lệ ly hôn cao ở đây có mối liên hệ chặt chẽ với những khó khăn kinh tế kéo dài và sự bất ổn xã hội. Giống như ở Nga và Kazakhstan, áp lực về tài chính và công việc là nguồn cơn của nhiều cuộc cãi vã trong gia đình.
Các vấn đề xã hội như tỷ lệ tiêu thụ rượu bia cao tiếp tục là một yếu tố phá vỡ cấu trúc gia đình. Quá trình chuyển đổi xã hội cũng tạo ra sự xung đột giữa các giá trị truyền thống và lối sống hiện đại, đặc biệt là trong kỳ vọng về vai trò của vợ và chồng. Môi trường sống nhiều áp lực khiến cho việc duy trì một mối quan hệ lành mạnh trở nên vô cùng khó khăn.
Là một đại diện của Tây Âu, tỷ lệ ly hôn cao ở Bỉ phản ánh sự thay đổi trong các giá trị xã hội hiện đại. Chủ nghĩa cá nhân được đề cao, và hạnh phúc cá nhân thường được ưu tiên hơn việc duy trì một cuộc hôn nhân không còn trọn vẹn. Sự suy giảm ảnh hưởng của tôn giáo cũng khiến hôn nhân không còn được xem là một giao ước thiêng liêng, bất khả xâm phạm như trước đây.
Hệ thống pháp luật của Bỉ cho phép ly hôn 'không cần lỗi', nghĩa là một cặp vợ chồng có thể chia tay mà không cần chứng minh ai là người có lỗi, giúp đơn giản hóa đáng kể quá trình này. Hơn nữa, sự độc lập về tài chính của phụ nữ ngày càng tăng, cho phép họ có khả năng rời bỏ một cuộc hôn nhân không hạnh phúc mà không phải lo lắng quá nhiều về kinh tế. Tất cả những yếu tố này tạo nên một môi trường mà ly hôn được xem là một giải pháp hợp lý.
Nước Nga từ lâu đã có tỷ lệ ly hôn thuộc hàng cao nhất thế giới, và nguyên nhân sâu xa cũng bắt nguồn từ các vấn đề kinh tế, xã hội kéo dài. Tình trạng khó khăn về tài chính, đặc biệt là vấn đề nhà ở cho các cặp vợ chồng trẻ, thường xuyên gây ra mâu thuẫn. Giống như các quốc gia thuộc Liên Xô cũ, thủ tục ly hôn ở Nga không quá phức tạp, tạo điều kiện cho các cặp đôi dễ dàng chia tay khi gặp trục trặc.
Văn hóa cũng đóng một vai trò quan trọng, khi các vấn đề như lạm dụng rượu bia vẫn còn là một thực trạng nhức nhối, phá hoại hạnh phúc của nhiều gia đình. Thêm vào đó, sự chênh lệch nhân khẩu học (nữ nhiều hơn nam) cũng được một số nhà xã hội học cho là có ảnh hưởng đến động lực của các mối quan hệ. Những áp lực từ mọi phía khiến việc duy trì một cuộc hôn nhân bền vững ở Nga trở thành một thách thức lớn.
Là một quốc gia Trung Á với di sản từ thời Xô Viết, Kazakhstan phải đối mặt với những thách thức kinh tế và xã hội sâu sắc, ảnh hưởng trực tiếp đến sự bền vững của các cuộc hôn nhân. Áp lực tài chính, thất nghiệp và điều kiện sống khó khăn là những nguyên nhân hàng đầu gây ra căng thẳng và xung đột trong gia đình. Sự chuyển đổi từ xã hội truyền thống sang hiện đại cũng tạo ra những mâu thuẫn về vai trò giới và kỳ vọng trong hôn nhân.
Ngoài ra, các vấn đề xã hội như nghiện rượu và bạo lực gia đình cũng góp phần không nhỏ vào tỷ lệ ly hôn cao. Di sản của Liên Xô đã để lại một hệ thống pháp luật cho phép ly hôn tương đối dễ dàng, và quan niệm về hôn nhân cũng trở nên ít khắt khe hơn. Sự kết hợp giữa khó khăn kinh tế và các vấn đề xã hội đã đẩy nhiều cuộc hôn nhân ở Kazakhstan đến bờ vực tan vỡ.
Thật trớ trêu khi quốc gia được mệnh danh là thiên đường trăng mật lại đứng đầu thế giới về tỷ lệ ly hôn. Điều này xuất phát từ sự kết hợp của nhiều yếu tố văn hóa và pháp lý đặc thù. Tại Maldives, một quốc gia Hồi giáo, các thủ tục ly hôn tương đối đơn giản, đặc biệt là đối với nam giới, và không bị xem là một điều cấm kỵ trong xã hội. Điều này làm giảm rào cản cho các cặp đôi khi quyết định chấm dứt một cuộc hôn nhân không hạnh phúc.
Bên cạnh đó, độ tuổi kết hôn ở Maldives thường khá trẻ, và việc ly hôn rồi tái hôn nhiều lần trong đời không phải là chuyện hiếm. Quan niệm xã hội cởi mở này tạo ra một môi trường mà ở đó việc kết thúc một cuộc hôn nhân không bị kỳ thị nặng nề như ở nhiều nền văn hóa khác. Chính vì vậy, các cặp đôi cảm thấy tự do hơn trong việc tìm kiếm hạnh phúc cá nhân, kể cả khi điều đó đồng nghĩa với việc phải ly hôn.